Panid 18-19, Isip 11, Tuig 79
29 Oktubre 2008
Ang Lunsayng Bisaya Ug Ang Kinaunhang Proyekto Niini
Ni Omar Khalid
Ang bag-ong panahon nag-itsa og bag-ong mga hagit. Ug kini
nagkinahanglan sab og bag-ong mga tubag. Tinuod dili kalikayan ang
dayaspora sa kaliwat nga Bisaya sa pagpangita og tingusbawan. Ang
tanan
naghiusa niining pagpangita sa paninapi. Apan ang tanan nagkahiusa
usab
sa dalan balik sa sabakan sa kaliwat. Kining tanan tinuod sab sa
Lunsayng Bisaya.
Ang Lunsayng Bisaya usa ka balayang grupo sa mga internet user
kansang mga sakop managtagbo-tagbo pagposte og mga tema kalabot sa
daghang mga butang may kalambigitan sa kailhanang Bisaya. Usa ka on-
line
forum para sa mga Bisdak.
Ang intelektuwal nga publikong diskurso nga nagpatong sa hataas
nga
order sa panabot mao ang ginadawat nga batakan sa pagposte ug dili
lang
kinanaas sa mabawng sapa. Ang mga natad nga sabog ginahisgotan mao ang
relihiyon, arte, pilosopiya, pinulongan, musika, pamintal, katitikan,
kultura, kasaysayan, ug uban pa. Pintok ang mga pamunto. Ug
kinahanglan
suportado sa hustong argument ug pamatuod. Kay kon dili, may usa nga
andam moikos sa iyang alkontra. Bisan makalilisang ang mga diskusyon
apan kay managsama mang nagsagop sa pamatasan sa pamaaging
parlamentaryo, mosangko ra gihapon sa parehas nga tumong. Magposte kag
sugilanon kun balak ug tabangan kinig kuniskunis sa mga sakop nga
kritiko. Ug kining tanan sa pinulongang Binisaya. Binisaya? Oo!
Marso 16, 2002 opisyal nga narehistro sa portal sa yahoo groups
ang
Lunsayng Bisaya. Apan ang message board nasubhan pagposte sa
kinaunhang
mensahe niana nang Marso 25, 2002 sa alas 5:23 sa hapon. Ug ang
misunod
usa na ka kasaysayan. Sa labing uwahing talaan, aduna nay 13,783 ka
mensahe nga naposte sa message board sa LB nga gikan sa sangasangang
message thread sa lainlaing tema. Hunahunaa lang kon unsa na kalapad
sa
database niining grupoha nga igo na kaayong himuong tinubdan alang
niadtong buot mosinati sa intelektuwal nga diskusyon sa grupo.
Sa labing uwahing talaan, ang Lunsayng Bisaya aduna nay sakop nga
543 ka internet user nga nagkatag sa lainlaing bahin sa kalibotan. Ug
makakugang ang kasayoran nga may mga sakop sab dinhing mga langyaw
(duna
ganiy Pranses nga eskolar ug usa ka Katsila.) Ang matag sakop adunay
kaugalingong kawsa nga gibarogan ug busa mapaabot ang lainlaing mga
baroganan sa nagkalainlaing hilisgotan.
Kining maong panaglahi sa panglantaw nagkahiusa dihang giitsa ko
kanila ang hagit. "Hangtod na ba lang kita sa pagpakita sa atong
pagka Bisaya? Di ba diay mahimong hubaron ta kini sa lihok?" pahunat
ko kanila. Ug mingsunod ang daghang sugyot hangtod naumol ang
pagpaluyo
sa usa ka tigi sa sinulatay. Gihapak ko ang gabel sa pagserado sa
tanan.
Ug dihadiha, gihan-ay ko ang mekaniks sa tigi ug gipadesisyonan sa
kasakopan. Gisipong ang dugang sugyot ug giunod sa gihimong sumbanan.
Halos nag-ilogay ang mga sakop sa pagtanyag sa ilang panabang.
Ang
mosunod mao ang mga magbubulig nga sakop:
Giyak-an ni Atty. Manuel Lino Faelnar ang paghatag og P3,000.00
isip
ganti sa makasakmit sa Unang Dapit. Si Bay Manny, gawas sa usa ka way
kaluyang sakop sa Lunsayng Bisaya, direktor sab sa LUDABI ug DILA
(Defenders of the Indigenous Languages of the Archipelago). Sa iyang
pagka lunod-patayng Bisayista, daghan na siyag katigomang
akademikanhon
nga natambongan pinaagi sa pagpresentar og mga papel kalabot sa
pinulongan ug sa pagpanalipod niini.
Ang salaping P2,000.00 nga iganti sa makailok sa Ikaduhang Dapit
gisabak usab ni Bay Pete Dulanas. Sa wa pa molangyaw sa Amerika, si
Bay
Pete konektado sa sektor sa pamangko. Gani, tungod sa iyang pagmahal
sa
kulturang Bisdak, may higayon nga mikalit siyag butho sa Cebu aron
pagtambong sa basabalak sa Kahayag Café uban sa mga sakop sa
Bathalad-Cebu. Si Bay Pete ang di matarog kong katubay sa Lunsayng
Bisaya kon ang arte ug teolohiya an gang hisgotan. Managlahi man tuod
ang among baroganan apan pagparayeg ko kaniya, wa na gyud siya
molantugi
pa. Niya pa: "Aw, o, sige, Bay. Akoy hatag ana."
Ang salaping P1,000.00 nga gitagana alang sa palarang makadughit
sa
Ikatulong Ganti gihatag usab sa maayong kabubot-on ni Bay Hector
Suano.
Gani, siya man usab ang mipaluyo sa tulo ka tropeyong ipahalipay sa
mga
mananaog.
Sa pagkatinuod, kon wala si Bay Hector, dili maugmad ang Lunsayng
Bisaya isip usa ka malamposong grupo sa internet nga gisakpan sa mga
nagmahal sa kulturang Bisaya. Siya ang nangahas pagrehistro niini sa
yahoo groups. Ang iyang pag-alagad sa Simbahan isip paring sakop sa
Missionary Society of St. Columban wala mahimong babag sa iyang
buluhaton isip moderator sa Lunsayng Bisaya.
Ang mga mananaog niining maong tigi hatagan usab og subsidiya sa
ilang pamasahe aron makatambong sila sa pagahimoong seremonya sa
pagtunol sa ganti (nga ianunsyo lang unya kon asa ug kanus-a). Matag
usa
sa tulo ka mananaog makadawat og pamasahe nga P500.00. Kining tanan
gitubag ni Engr. Jessie Baring. Si Bay Jess usa ka Sugboanong imbentor
ug sakop sa nagkalainlaing kapunongang sibiko. Dugay na siyang
lumalaban
sa kulturang Bisdak ug sa bisan diing katigoman nga siya ang tahasang
manimon, hugot gayod niyang gibarogan ang paggamit sa dila ni
Lapulapu.
Lumilihok usab siya sa LUDABI ug mag-apilan sa mga basabalak sa
Bathalad-Cebu, ug busa ang kasingkasing niya nagbaton usab sa mithing
maartehon.
Paningkamotan sa grupo nga ang tigi mahimong tinuig. Saad kana
nga
hugot nga gibarogan sa kasakopan. Ug uban sa pagsuporta sa mga
sakop-esponsor niini, gitinguha usab nga himoong makapatulo sa laway
ang
mga ganti sa umaabot.
Manghinaot ko nga salmotan kini sa mga magsusulat nga lumalaban
sa
kulturang Bisdak. Hibaw-i nga sa kasaysayan, ang kinaunhan maoy dugay
malimtan. Kon kinsa ang mga mananaog ning tigia, mahalista siya sa
kasaysayan sa Lunsayng Bisaya isip kinaunhang mananaog sa tigi.
No comments:
Post a Comment